افرادی که در یک شرکت یا سازمان خاص کار می‌کنند، با کارمندان دیگر و مدیرات در ارتباط و تعامل هستند. روابط کاری گاهی به سمت صمیمیت بیشتر و گاهی به سمت جبهه‌گیری‌هایی خصمانه و البته بی دلیل می‌رود. به همین دلیل برخی از افراد تجربه خیلی خوبی از کار خود دارند و هر روز با نشاط به محل کار می‌روند؛ اما برخی دیگر به زور و بدون هیچ انگیزه‌ای روز خود را شروع می‌کنند. اگر روابط افراد در محیط‌های کاری را بررسی کنیم، به یکی از علوم مهم انسانی می‌رسیم و آن هم چیزی نیست به جز رفتار سازمانی یا Organizational Behavior.
در این مقاله به طور مفصل به موضوعات رفتار سازمانی می‌پردازیم و کاربرد رفتار سازمانی و اهداف آن را بررسی می‌کنیم. با من در سایت کاوان همراه باشید.
مدیریت رفتار سازمانی چیست ؟
رفتار سازمانی (OB) به مطالعه رفتارهای افراد در محیط‌های سازمانی، رابطه بین رفتار افراد و سازمان و خود سازمان گفته می‌شود. محققان رفتار سازمانی، در درجه اول رفتار افراد را در نقش سازمانی آن‌ها بررسی می‌کنند. یکی از اهداف اصلی رفتار سازمانی پویاسازی تئوری سازمانی و توسعه مفهوم زندگی سازمانی است.
Organizational Behavior به عنوان یک رشته چند زمینه‌ای، تحت تاثیر بسیاری از رشته‌ها از جمله جامعه شناسی، روانشناسی، اقتصاد، مهندسی و پزشکی قرار گرفته است.
رفتار سازمانی مطالعه تأثیر افراد، گروه‌ها و ساختارهای مختلف بر رفتار در یک سازمان است که هدف آن، به کار بردن این دانش برای بهبود کارایی سازمان موردنظر است. رفتار سازمانی علم مطالعه و کاربرد دانش درباره نحوه برخورد مردم، افراد و گروه‌ها در سازمان‌ها می‌باشد. این کار با رویکرد سیستمی انجام می‌شود. منبع
تاریخچه رفتار سازمانی
منشاء رفتار سازمانی به جامعه شناس معروفی به نام ماکس وبر و بررسی‌های اولیه مطالعات سازمانی بر می‌گردد. انقلاب صنعتی (در حدود دهه ۱۷۶۰) دوره‌ای بود که فناوری‌های جدید منجر به اتخاذ تکنیک‌های جدید تولید از جمله افزایش مکانیزه شدن شد. در این دوره دگرگونی‌های مختلفی در زمینه صنعت، کشاورزی، تولید و ترابری رخ داد و تغییرات اجتماعی و فرهنگی (از جمله اشکال جدید سازمانی) نیز از این قاعده مستثنی نبود.
ماکس وبر با تجزیه و تحلیل این اشکال سازمانی، بوروکراسی را نوع ایده‌آل رفتار سازمانی توصیف کرد. چرا که بوروکراسی بر اصول قانونی و منطقی استوار بود و حداکثر بهره‌وری فنی را داشت.
در دهه ۱۸۹۰ و با ورود مدیریت علمی و تیلوریسم، مطالعات رفتار سازمانی به عنوان یک رشته دانشگاهی در حال شکل‌گیری بود. عدم موفقیت مدیریت علمی منجر به ظهور جنبش روابط انسانی شد که مشخصه اصلی آن تاکید بر همکاری و تقویت روحیه کارکنان بود. جنبش روابط انسانی از دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ به شکل گیری مبانی رفتار سازمانی کمک کرد.
آثار دانشمندانی مانند التون مایو، چستر بارنارد، هنری فایول، مری پارکر فولت، فردریک هرتزبرگ، آبراهام مازلو، دیوید مک للان و ویکتور وروم به رشد رفتار سازمانی به عنوان یک رشته مجزا کمک کردند. کتاب رفتار اجرایی هربرت سیمون تعدادی از مفاهیم مهم را برای مطالعه رفتاری سازمانی معرفی کرده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به توانایی تصمیم‌گیری اشاره کرد.
سیمون به همراه چستر برنارد، استدلال‌هایی مبنی بر این داشتند که افراد در سازمان‌ها متفاوت از خارج از آن تصمیم می‌گیرند. سیمون برای تحقیق در زمینه "تصمیم‌گیری سازمانی" جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد.
در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ این حوزه در زمینه "کمّی" بیشتر دیده شد و نظریه‌هایی در زمینه سازمان غیر رسمی و وابستگی به منابع را تولید کرد. با شروع دهه ۱۹۸۰ توضیحات فرهنگی سازمان‌ها و تغییر سازمانی به حوزه مطالعه تبدیل شد. تحقیقات "کیفی" با اطلاع از علوم مردم شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی در رفتار سازمانی بیشتر مورد تایید قرار گرفت.
تعریف رفتار سازمانی
فرد لوتانز استاد مدیریت و متخصص در زمینه رفتار سازمانی می‌گوید:
رفتار سازمانی به طور مستقیم با درک، پیش بینی و کنترل رفتار انسانی در سازمان‌ها مرتبط است.
در واقع رفتار سازمانی به مطالعه عملکرد و فعالیت فردی و گروهی در داخل سازمان گفته می‌شود.
این حوزه رفتار انسان را در محیط کار بررسی میکند و تاثیر آن بر ساختار شغلی، عملکرد، ارتباطات، انگیزه، مدیریت و ... را تعیین میکند. در واقع رفتار سازمانی مطالعه سیستماتیک و استفاده از دانش برای فهم آنکه چگونه افراد و گروه‌ها در درون سازمان (در جایی که مشغول به کار هستند) می‌باشد. رفتار سازمانی برای ایجاد یک رشته ویژه از سایر رشته‌ها استفاده میکند.
به عنوان مثال زمانی که مباحثی مانند شخصیت و انگیزه را مرور می‌کنیم، در واقع از نظر روانشناسی به آن‌ها می‌پردازیم. همچنین مبحث فرآیندهای تیمی به شدت به حوزه جامعه شناسی متکی است. زمانی که قدرت و نفوذ یک سازمان را مورد بررسی قرار می‌دهیم، در واقع آن را از نظر علوم سیاسی مورد بررسی قرار می‌دهیم. حتی زمانی که میزان استرس و تاثیرات آن بر افراد در زمینه رفتار سازمانی از علوم پزشکی استفاده می‌کنیم.
ویژگی‌های رفتار سازمانی
رفتار سازمانی مطالعه و کاربرد دانش در مورد چگونگی عملکرد افراد و گروه‌ها در سازمان‌ها است. این کار را با اتخاذ رویکرد سیستمی انجام می‌پذیرد. این به این معناست که رفتار سازمانی روابط افراد و سازمان را براساس کل گروه یا کل سازمان تفسیر میکند. هدف رفتار سازمانی ایجاد روابط بهتر با دستیابی به اهداف انسانی، اهداف سازمانی و اهداف اجتماعی است.
اهداف رفتار سازمانی
سازمان‌ها بر افکار، احساسات و اعمال کارمندانشان تاثیر می‌گذارند. این افکار، احساسات و اعمال نیز به نوبه خود بر سازمان تأثیر می‌گذارند. رفتار سازمانی مکانیسم‌های حاکم بر این تعاملات را مطالعه میکند و به دنبال شناسایی و پرورش رفتارهای مناسب برای بقا و اثربخشی سازمان است. در ادامه اهداف رفتار سازمانی را آورده‌ایم:
- افزایش رضایت شغلی کارکنان
- انتخاب درست کارمندان
- فرهنگ سازمانی بهتر
- مدیریت و حل منازعات
- درک بهتر کارمندان
- درک چگونگی شناسایی مدیران خوب
- ایجاد یک گروه خوب
- افزایش بهره وری
اهداف رفتار سازمانی نشان می‌دهد که رفتار سازمانی با افراد درون سازمان، نحوه تعامل آن‌ها، میزان رضایت آن‌ها، میزان انگیزه آن‌ها چقدر است و راه‌هایی برای بهبود آن پیدا میکند به گونه‌ای که بیشترین بهره وری را داشته باشد.
مفاهیم بنیادی رفتار سازمانی
رفتار سازمان مبتنی بر چند مفهوم اساسی است که حول ماهیت افراد و سازمان‌ها می‌چرخد.
- تفاوت‌های فردی
- ادراک
- رفتار انگیزشی
- میل به مشارکت
- میزان ارزش شخص
- غرور و شان افراد
- منافع دو جانبه
- مفهوم جامعه نگر
- و اینکه سازمان‌ها سیستم اجتماعی هستند.
چالش‌ها و فرصت‌های اصلی رفتار سازمانی
چالش‌ها و فرصت‌های اصلی رفتار سازمانی برای بهبود بهره وری و تحقق اهداف تجاری بسیار گسترده هستند و در عین حال خیلی سریع تغییر می‌کنند. رفتار سازمانی فرصت‌هایی مانند موارد زیر را به وجود می‌آورد:
- بهبود مهارت‌های افراد
- بهبود کیفیت و بهره‌وری
- مدیریت کیفیت جامع (TQM)
- مدیریت تنوع نیروی کار
- توانمندسازی افراد
- تحریک نوآوری و تغییر
- ظهور سازمان الکترونیکی و تجارت الکترونیکی
- بهبود رفتار اخلاقی
- بهبود خدمات مشتری
- کمک به کارمندان در ایجاد تعادل بین تعارضات زندگی و شغلی
محدودیت‌های رفتار سازمانی
رفتار سازمانی تعارض و ناامیدی را از بین نمی‌برد، ولی می‌تواند آن را کاهش دهد. رفتار سازمانی روشی برای بهبود مسائل مختلف است نه پاسخی مطلق برای حل مشکلات آن. ما می‌توانیم رفتار سازمانی را به عنوان یک موضوع جداگانه مورد بحث قرار دهیم، اما برای استفاده آن را به کل واقعیت ربط دهیم. بهبود رفتار سازمانی بیکاری را حل نمی‌کند. رفتار سازمانی کمبودهای ما را جبران نمی‌کند و حتی نمی‌تواند جایگزین برنامه‌ریزی ضعیف، سازماندهی نادرست یا کنترل‌های ناکافی شود.
۳ محدودیت اصلی رفتار سازمانی
- سوگیری رفتاری
- قانون کاهش بازده
- دستکاری غیراخلاقی افراد
مدل رفتار سازمانی
مدل رفتار سازمانی سطح فردی، سطح گروهی و سطح سیستم سازمان و نحوه تاثیر آن‌ها بر عناصر بازدهی انسانی را نشان می‌دهد.
نیروهای تاثیرگذار بر رفتار سازمانی
امروزه مجموعه‌ای پیچیده از نیروهای اصلی بر رفتار سازمانی تأثیر می‌گذارند. این نیروهای کلیدی در چهار حوزه طبقه‌بندی می‌شوند.
- افراد
- ساختار
- فناوری
- محیط
چه علومی به رفتار سازمانی کمک می‌کنند؟
برخی از رشته‌های مهم در زمینه رفتار سازمانی وجود دارد که آن را به طور گسترده توسعه داده است. با توجه به افزایش پیچیدگی سازمانی، انواع مختلف دانش مورد نیاز است و این علوم از جهات زیادی به رفتار سازمانی کمک می‌کنند.
- روانشناسی
- جامعه‌شناسی
- روانشناسی اجتماعی
- مردم شناسی
- علوم سیاسی
- اقتصاد
4 رویکرد مطالعات رفتار سازمانی
رویکردهای رفتار سازمانی نتیجه تحقیقات انجام شده توسط متخصصان این حوزه می‌باشد. این متخصصان با توجه به محیط کارشان، تحقیق انجام شده در مورد اقدامات و واکنش‌های کارکنان را بررسی می‌کنند.
- رویکرد منابع انسانی
- رویکرد احتمالی
- رویکرد بهره وری
- رویکرد سیستم‌ها
روش تحقیق رفتار سازمانی
درک و کاربرد موثر رفتار سازمانی به روش تحقیق دقیق بستگی دارد. جستجوی حقیقت این که چرا مردم رفتاری مانند آن‌ها دارند، روندی بسیار ظریف و پیچیده است. در واقع مشکلات این تحقیقات به قدری زیاد است که بسیاری از محققان (عمدتا از علوم فیزیکی و مهندسی) می‌گویند که هیچ علم دقیقی درباره رفتار وجود ندارد. روش تحقیق رفتار سازمانی با نظریات، تحقیق و بررسی اعتبار مطالعات آغاز می‌شود.
دلایل مطالعات رفتار سازمانی
رفتار سازمانی مربوط به مطالعه کارهایی است که افراد در یک سازمان انجام می‌دهند و اینکه این رفتار چگونه بر عملکرد سازمان تأثیر خواهد گذاشت. مطالعات رفتار سازمانی تمرکز خود را بر انگیزه، رفتار و قدرت رهبر، ارتباطات بین فردی، ساختار و فرایندهای گروه، یادگیری، رشد و درک نگرش، فرایندهای تغییر، درگیری، طراحی کار و استرس کاری قرار داده است. رفتار سازمانی بیشتر از همه از علوم اجتماعی و رفتاری و مهم‌تر از همه از علوم روانشناسی استفاده میکند.
چندین دلیل مختلف برای بررسی رفتار سازمانی وجود دارد که در زیر به آن اشاره می‌کنیم:
- رفتار سازمانی مطالعه یادگیری نحوه پیش بینی رفتار انسان‌ها و سپس استفاده از آن به روشی مفید برای تأثیرگذاری بیشتر سازمان است. در واقع رفتار سازمانی به استفاده صحیح از افراد کمک میکند تا موفقیت سازمان را تایید کنند.
- رفتار سازمانی به مدیران کمک میکند تا اساس انگیزه را بفهمند و اینکه برای ایجاد انگیزه در زیردستانش چه کاری باید انجام دهد.
- رفتار سازمانی به حفظ روابط صمیمانه صنعتی کمک میکند که این امر به افزایش بهره وری صنعت کمک خواهد کرد.
- رفتار سازمانی کمک زیادی به بهبود روابط بین فردی در سازمان‌ها میکند.
- رفتار سازمانی به مدیران کمک میکند تا متناسب با ماهیت هر کدام از کارمندان که از بسیاری جهات تفاوت یادگیری دارند، تکنیک‌های انگیزشی مناسب را اعمال کنند.
حرف آخر
همانطور که دیدید، علم رفتار سازمانی رفتار انسان‌ها در محیط سازمانی و رفتار سازمان‌ها در محیط اقتصادی و اجتماعی را بررسی میکند. به این معنا که روابط مردم و سازمان را بر اساس کل افراد، کل گروه، کل سازمان و کل سیستم اجتماعی تفسیر میکند. هدف رفتار سازمانی ایجاد روابط بهتر با دستیابی به اهداف انسانی، اهداف سازمانی و اهداف اجتماعی می‌باشد. رفتار سازمانی تاثیر بسزایی در افراد و سازمان‌ها دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. برای اداره موثر و کارآمد مشاغل، مطالعه رفتار سازمانی بسیار ضروری است.
نظر شما در این باره چیست؟ آیا تجربه‌ای از مطالعه در این زمینه داشته‌اید؟ اگر سوال یا ابهامی در ذهن شما است، خوشحال می‌شویم به آن پاسخ دهیم.
نکات کلیدی
- رفتار سازمانی (OB) به مطالعه رفتارهای افراد در محیط‌های سازمانی، رابطه بین رفتار افراد و سازمان و خود سازمان می‌باشد. محققان رفتار سازمانی در درجه اول رفتار افراد را در نقش سازمانی آن‌ها بررسی می‌کنند.
- سازمان‌هایی که افراد در آن کار می‌کنند بر افکار، احساسات و اعمال آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود. این افکار، احساسات و اعمال به نوبه خود بر سازمان تأثیر می‌گذارند.
- اهداف رفتار سازمانی :
- رضایت شغلی
- انتخاب درست کارمندان
- فرهنگ سازمانی
- مدیریت و حل منازعات
- درک بهتر کارمندان
- درک چگونگی شناسایی مدیران خوب
- ایجاد یک گروه خوب
- افزایش بهره وری
-
فرصت‌های اصلی رفتار سازمانی
- افزایش مهارت‌های افراد
- بهبود کیفیت
- مدیریت کیفیت جامع (TQM)
- مدیریت تنوع نیروی کار
- توانمندسازی افراد
- ایجاد نوآوری و تغییر
- ظهور تجارت الکترونیکی
- بهبود رفتار اخلاقی
- بهبود خدمات مشتری
- کمک به کارمندان برای ایجاد تعادل بین تعارضات زندگی و شغلی
-
چه رشته‌های علمی به رفتار سازمانی کمک می‌کنند؟
- روانشناسی
- جامعه شناسی
- روانشناسی اجتماعی
- مردم شناسی
- علوم سیاسی
- اقتصاد
منبع: investopedia | wikipedia
محسن نامداری
ممنونم برا مطلب گیرا و مفیدتون. نظر من اینه که واقعا خوبه یک راه حلی پیدا شده که هم به منافع انسانی و هم به منافع سازمانی توجه می کنه و در واقع یک روش دوسر برد ایجاد میشه.
مدیر سایت
سلام جناب نامداری عزیز
ممنون از نظرتون. بله بررسی رفتار سازمانی کمک بزرگی به سازمان و رضایت شغلی پرسنل می کنه.
علیرضا
خوبه که دیگه مث قدیم با خشونت نمیخوان بهره وری رو ببرن بالا .فهمیدن که کارمند رضایت داشته باشه عملکردش چندین برابر بهتر میشه تا وقتی که از ترس بخواد کار کنه . البته که هنوز خیلی جاها نفهمیدن هنوزم
مدیر سایت
سلام دوست عزیز
ممنون از اینکه نظرتون رو با ما در میون گذاشتین.
بله کاملا حق با شماست و دیگه به خصوص تو عصر جدید کارها با خشونت پیش نمیره. اگه شرکت ها رفتار سازمانی و رضایت شغلی کارمندان رو در نظر بگیرن بهره وری به شدت بالا میره.
شیما
روابط بین کارمندا و روابط بین مدیران و کارمندا به شدت روی بازدهی کاری تاثیر میذاره، دیدم که میگم! هنوزم خیلی تو ایران جا نیوفتاده ولی
مدیر سایت
سلام دوست عزیز
بله دقیقا همینطوره که شما گفتین. خیلی داره تلاش میشه که تو شرکتهای ایرانی هم توجه به رفتار سازمانی جا بیوفته و سرعت رشد خوبی پیدا کرده
سیاوش
همه ی این کارا و بررسی رفتار سازمانی و اینا برای دریافت بازدهی بیشتر از کارمندا و حتی خود مدیرا هست. تاثیرش چون ممکنه بخصوص تو مدت کوتاه واضح دیده نشه برا همین مدیرا سمتش نمیرن خیلی.
مدیر سایت
سلام دوست عزیز
بله درسته نتیجه خیلی زود برای مدیران ملموس نخواهد شد ولی اگر از تاثیرات بزرگ و مثبتش در دراز مدت آگاهی داشته باشن حتما به این مسائل توجه بیشتری میکنن.
سیروان
توضیحاتتون واقعا کامل بود ممنونم از شما و تیمتون 👍🏼
مدیر سایت
سلام دوست عزیز
ممنون از همراهی شما.
صادق عمرانی
بررسی رفتار سازمانی موضوع کلیدی تو سازماناست.جای تاسف داره بهش توجهی نمیشه
ناهید فرحت
سلام وقت بخیر چه فردی میتونه رفتار سازمانی رو بررسی کنه؟
مدیر سایت
سلام سرکار خانم فرحت
اغلب بخش منابع انسانی مسئولیت این کار رو بر عهده داره.
نازنین
خوبه مدیرای شرکتا به این موضوع بیشتر دقت کنن . اگه بدونن شرایط کاری خوب چقد رو کار کردن ما تاثیر خوبی میذاره حتما این کارو میکردن
مدیر سایت
سلام
بله به نکته درستی اشاره فرمودین
شکیبا مرادیان
توضیحاتتون خیلی کامل بود مرسی
مدیر سایت
سلام خانم مرادیان
ممنون از شما برای همراهیتون.
سارا بربطی
بخش منابع انسانی دقیقا چه وظایفی را بر عهده دارد؟ غیر از آنکه رفتار سازمانی را بررسی میکند؟
مدیر سایت
سلام سرکار خانم بربطی
وظایف مدیریت منابع انسانی در شرکت های مختلف کمی با یکدیگر متفاوت هست. اما اصلی ترین وظایف این بخش رو میشه توسعه و آموزش، استخدام، بررسی و اصلاح روابط میان کارمندان، مشخص کردن پاداش و مزایا و توسعه سازمانی نام برد.